FARKLI ÜLKEDE YAŞAYAN TÜRK VATANDAŞLARININ YURTDIŞI BORÇLANMASI İLE AYLIK ALMAYA HAK KAZANMA İŞLEMLERİ

Anayasa’nın 62. Maddesinde yer alan düzenlemeye göre’’ Devlet, yabancı ülkelerde çalışan Türk vatandaşlarının aile birliğinin, çocuklarının eğitiminin, kültürel ihtiyaçlarının ve sosyal güvenliklerinin sağlanması, anavatanla bağlarının korunmasını ve yurda dönüşlerinde yardımcı olunması için gereken tedbirleri alır.’’

Yurt dışında bulunan Türk vatandaşlarının, ülkemizin ikili veya çok taraflı sosyal güvenlik sözleşmesi yapılmış olup olmadığına bakılmaksızın yabancı bir ülkede geçen sigortalılık veya ev kadını sürelerini borçlanarak aylık almaya kazanmaları mümkündür.

1-Borçlanma talep tarihinde veya yabancı bir ülkede geçen sigortalılık veya ev kadını sürelerinde Türk vatandaşı olmak gerekir, yani Türk vatandaşı olmadığı, yurtdışı çalışma, işsizlik veya ev kadınlığı süreleri hiçbir şekilde borçlanılamaz.

2-Borçlanma talebinde bulunmak için Türk vatandaşı olmak gerekir ancak Türk Vatandaşlığı Kanunu’nun 28 inci maddesi ile doğumla Türk vatandaşı olup da sonradan vatandaşlıktan çıkma izni almak suretiyle Türk vatandaşlığını kaybedip yabancı bir ülke vatandaşlığını kazanmış olanlar, talep tarihinde Türk vatandaşı olmadan da borçlanma hakları bulunmaktadır. Yani Türk vatandaşlığından izinle çıkmış olanlar Türkiye’de ki haklarının korunması için kendilerine MAVİ KART verilenler, Türk vatandaşlığından çıkmadan önceki geçen yurtdışındaki çalışma, işsizlik veya ev kadını süreleri kazanılmış hak olduğundan dolayı başvuru yapabilirler. Örnek vermek gerekirse, 1990 yılında yurtdışında çalışmaya başlayan birinin, 2006 yılında izinle Türk vatandaşlığından çıkarak başka bir ülkenin vatandaşlığını kazananın, Türkiye’de yurtdışı borçlanmasını talep ederken sadece 1990-2006 yıllarındaki çalışmasını borçlanabilir.

3-Yurtdışında 18 yaşını doldurduktan sonraki çalışma, işsizlik veya ev kadını süreleri borçlanılabilir.

4- Yurtdışı borçlanmasıyla ilgili Kanunun 1. Maddesinde belirtilen süreler; Yönetmeliğin 4. Maddesine göre;

            a-)Yurt dışında geçen ‘sigortalılık süreleri’: borçlanma kapsamındaki sürenin bulunduğu ülke mevzuatına göre ikamet süreleri hariç çalışılmış ya da çalışılmış süre olarak kabul edilen sürelerdir. Çalışılmış süre olarak bazı ülkelerde kabul edilen sürelere örnek vermek gerekirse; -İsteğe bağlı prim ödeme süresi, - Hastalık ödeneği süresi vs. gibi sürelerdir.

            b-)İşsizlik süresi: ilgili ülke mevzuatında göre çalışma süreleri ile bu çalışma sürelerine eş değer süreler haricinde o ülkede geçen süredir. İlgili Kanun maddesinde geçen ‘bu süreleri arasında veya sonunda her birinde bir yıla kadar olan’ ifadesinden de anlaşılacağı üzere bütün işsizlik süreleri değil, sigortalılık süresinin yani çalışmasının başlamasından sonraki herhangi bir dönemde kaldığı işsizlik süresinin bir yılını borçlanabilir. Örneğin; 12.12.1981 yılında on sekiz yaşını doldurmuş biri fiili çalışması yani sigortalılık başlangıç süresi 06.06.1985 tarihinde başlamış varsayalım, 06.06.1984-06.06.1985 tarihleri arasındaki işsizlik süresini borçlanamaz.

            c-)Yurt dışında ev kadını olarak geçen süreler: kadınların sigortalılık süresi haricinde 18 yaşını doldurduktan sonraki sürelerdir. Burada ev kadını olarak bahsedilen ifadeden anlaşılması gereken; 18 yaşını doldurmuş evli, boşanmış, veya bekar oldukları durumuna bakılmasızın borçlanmayı isteyebileceği süreyi ifade etmektedir. Örneğin; 12.12.1981 tarihinde on sekiz yaşını doldurmuş ve başka bir ülkede ikamet eden Türk vatandaşı olan kadının, 12.04.2000 tarihinde izinle Türk vatandaşlığından çıktığını varsayarsak, 12.12.1981-12.04.2000 tarihleri arasındaki dönemi borçlanabilir.

5-Yurtdışında çalışan kadının, iki defaya mahsus olmak üzere doğum nedeniyle işten ayrılıp, çalışamayan ancak doğum öncesinde sigortalı olmak şartıyla, doğum sonrasındaki iki yıllık süreyi geçmemek üzere bu süreleri de borçlanabilir.

6-Yukarıda 4. Maddede sayılan sürelerin belgelendirme mecburiyeti vardır. Belgelendirilmeyen bir sürenin borçlandırılması mümkün değildir. Gerekli belgeler hazırlandıktan sonra, borçlanma isteğe bağlı bir durum olduğundan yazılı olarak ilgili kuruma başvurulması gereklidir.

7-Yurtdışı borçlanma kapsamında, Türkiye’de sigortalılıkları varsa borçlanma talep tarihinde en son sigortalılık haline göre, sigortalılıkları yoksa 4/1-b(BAĞ-KUR) kapsamında değerlendirilir. Yani borçlanma yapacak olan birinin, örneğin ev kadını olarak geçen süreyi borçlanacak ise talep tarihinde en son sigortalılık haline göre değerlendirilir. Bu durumda Türkiye’de bir gün dahi 4/1-a kapsamında sigortalılık süresi varsa, SSK’dan borçlanmasını yapabilir.

8-Ölenlerin Türk vatandaşı olan hak sahipleri de borçlanma hakkına sahiptir. Hak sahiplerinin aylık bağlanmasında, yurtdışındaki işinden ayrılma veya sosyal yardımın sona erme şartı gerekli değildir. Hak sahipleri aylığa hak kazanmaya yetecek gün sayısı kadar borçlanabilecekleri gibi yurtdışında geçen hizmetlerin tamamını da borçlanabilir.

9-Kanun kapsamında aylık bağlanması için, borçlanma başvurusunun yapılması ve borçlanma bedelinin ödenmesi halinde takip eden aybaşından itibaren aylık almaya hak kazanırlar.

10-Aylık almaya hak kazananların; tekrar yurtdışında yabancı ülke mevzuatına göre çalışmaları, ikamete dayalı bir sosyal sigorta ya da sosyal yardım ödeneği almaları halinde, çalışmaya başladıkları, sosyal sigorta veya sosyal yardım ödeneği almaya başladıkları tarih itibariyle kesilir. Ancak bu önceki 9.maddede belirtildiği gibi ölüm aylığı alan hak sahiplerinin bu madde kapsamı dışındadır.

11-Yurtdışı borçlanması ile aylık almaya hak kazanmış olanlar; altı aydan daha uzun süre yurtdışında bulunmuş iseler bu altı aylık sürenin dolduğu tarihten itibaren üç ay içinde, yurtdışında çalışıp çalışmadıklarını ve ikamete dayalı bir sosyal sigorta veya sosyal yardım ödeneği alıp almadıklarını gösterir belgeleri, kuruma ibraz etmek zorundadırlar. Altı aydan daha uzun yurtdışında kalıp kalmadıkları, ilgili Kurum tarafından her yıl Emniyet Müdürlüğünden yapılan araştırma neticesinde tespit edilmektedir. Altı aydan uzun kalmış ve gereken belgeleri ibraz etmeyenlerin tespit edildiğinde aldıkları aylık kesilir. Ancak bu belgelerin ibrazı ile kesildiği tarihten itibaren tekrar bağlanır.