MALIN AYIPLI OLMASI DURUMUNDA TÜKETİCİNİN HAKLARI

6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un 11. maddesinde, malın ayıplı olması durumda tüketicinin seçimlik hakları düzenlenmiştir. Bu seçimlik haklarda tüketici; bedel iadesini de içeren sözleşmeden dönme, malın ayıpsız misliyle değiştirilmesi veya ayıp oranında bedel indirimi ya da ücretsiz onarım isteme haklarına sahiptir.

Tüketicinin seçimlik hakları

Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un 11. maddesinde; "Malın ayıplı olduğunun anlaşılması durumunda tüketici;

a) Satılanı geri vermeye hazır olduğunu bildirerek sözleşmeden dönme,

b) Satılanı alıkoyup ayıp oranında satış bedelinden indirim isteme,

c) Aşırı bir masraf gerektirmediği takdirde, bütün masrafları satıcıya ait olmak üzere satılanın ücretsiz onarılmasını isteme,

ç) İmkân varsa, satılanın ayıpsız bir misli ile değiştirilmesini isteme, seçimlik haklarından birini kullanabilir. Satıcı, tüketicinin tercih ettiği bu talebi yerine getirmekle yükümlüdür.’’ şeklinde düzenlenmiştir.

Ayıplı Mal

Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un 8.maddesininin 1.fıkrasında şöyle düzenlenmiştir;

"Ayıplı mal, tüketiciye teslimi anında, taraflarca kararlaştırılmış olan örnek ya da modele uygun olmaması ya da objektif olarak sahip olması gereken özellikleri taşımaması nedeniyle sözleşmeye aykırı olan maldır.’’

Öte yandan;

• Ambalajında, etiketinde, tanıtma ve kullanma kılavuzunda, internet portalında ya da reklam ve ilanlarında yer alan özelliklerinden bir veya birden fazlasını taşımayan,
• Satıcı tarafından bildirilen veya teknik düzenlemesinde tespit edilen niteliğe aykırı olan,
• Tüketicinin makul olarak beklediği faydaları azaltan veya ortadan kaldıran maddi, hukuki veya ekonomik eksiklikler içeren

mallar da ayıplı olarak kabul edilmektedir.

Ayıplı İfa

Kanun veya sözleşmeyle öngörülen nitelikleri taşımayan ifa olarak nitelendirilebilir. Satıcının satılan malda var olacağını vaat ettiği özelliklerin veya olması gereken lüzumlu vasıfların eksikliği halinde ayıplı ifanın varlığından söz edilecektir. Söz konusu ayıp; maddi ayıp, hukuki ayıp ve ekonomik ayıp olmak üzere kendini gösterebilmektedir.

Türk Borçlar Kanunu’nun 219. Maddesinin başlığı “Ayıptan Sorumluluk” olmakla birlikte; ayıplı ifanın tanımı ve kapsamı ile ilgili bilgiler içermektedir; "Satıcı, alıcıya karşı herhangi bir surette bildirdiği niteliklerin satılanda bulunmaması sebebiyle sorumlu olduğu gibi, nitelik veya niteliği etkileyen niceliğine aykırı olan, kullanım amacı bakımından değerini ve alıcının ondan beklediği faydaları ortadan kaldıran veya önemli ölçüde azaltan maddi, hukuki ya da ekonomik ayıpların bulunmasından da sorumlu olur. Satıcı, bu ayıpların varlığını bilmese bile onlardan sorumludur." 

Ayıplı Mallarda Tüketici Hakem Heyeti Başvurusu

Tüketici hakem heyetine sözlü başvurular kabul edilmemekte olup, dilekçe doldurulmak suretiyle yazılı olarak yapılır. Söz konusu dilekçenin tarafların kimlik bilgilerini, adreslerini, varsa unvanlarını, iletişim bilgilerini, uyuşmazlık konusunu ve başvuru sahibinin seçimlik haklarından hangisini tercih ettiğini içermesi gerekmektedir.

Bunun yanı sıra, Tüketici hakem heyetine başvuru yapılırken dilekçenin ekinde ayıplı mal veya hizmete ilişkin fatura, fiş, sözleşme, fotoğraf, video vb. evrakların da kanıt olarak sunulması gerekmektedir.

Başvuru ise, dilekçenin şahsen tüketici hakem heyetine götürülmesi, posta yoluyla yollanması ya da E-devlet şifresi ile TÜBİS’ten (tuketicisikayeti.gtb.gov.tr) yapılabilmekte olup, hakem heyetine başvurmak için herhangi bir ücret yatırılmasına gerek yoktur.

Ayıplı Mallarda Zamanaşımı

Diğer Kanunlarda veya sözleşmede daha uzun bir süre belirlenmediği takdirde, ayıplı maldan sorumluluk, ayıp daha sonra ortaya çıkmış olsa bile, malın tüketiciye teslim tarihinden itibaren iki yıllık zamanaşımına tabidir. Bu süre konut veya tatil amaçlı taşınmaz mallarda ise taşınmazın teslim tarihinden itibaren beş yıldır.

Ayıplı olduğu bilinerek satın alınan mallar hariç olmak üzere ikinci el ürün satışlarında satıcının ayıplı maldan sorumluluğu bir yıldan, konut veya tatil amaçlı taşınmaz mallarda üç yıldan az olamaz.

Ayıp, ağır kusur ya da hile ile gizlenmişse zamanaşımı hükümleri uygulanmaz. 

Ayıplı Mallar Hakkındakı Bazı Yargıtay Kararları

• Yargıtay 11. Hukuk Dairesinin 26.05.2021 tarih ve 2020/5168 E. 2021/4422 K. no’lu dosyanın kararında Yargıtay, davalının fatura ile alınan malların bedelini ödediği fakat alınan hurda plastiğin istenilen özellikte olmamasının öğrenilmesiyle ihtarname göndererek fatura bedelini istemesini davalının malı hurda plastik olarak alması sebebiyle esasen ayıplı olduğunu bildiği gerekçesiyle kabul etmemiştir.Yargıtay’ca hurda olarak alınan mal TBK m.222 gereğince satış sözleşmesinin kurulduğu sırada alıcının bildiği ayıp olarak kabul edilmiştir. Bu sebeple davalının bedeli ödemekten kaçınamayacağına hükmetmiştir.

• Yargıtay 11. Hukuk Dairesinin 16.6.2021 tarih ve 2020/4332 E., 2021/5125. K.no’lu dosyanın kararında Yargıtay, davacı tarafından davalıya satılıp teslim edilen PVC doğrama malzemelerinin bir kısmında kırılma ve form bozukluğu oluşmasını hukuken ayıplı ifa niteliğinde kabul etmiştir ve davalının malların bedelini ödememesini, malı iade etmek suretiyle sözleşmeden dönme hakkının kullanılması olarak kabul etmiş; bu sebeple davalının bedelin ödenmemesinden sorumlu tutulamayacağını belirtmiştir.’’